Freelance (Foto)Journalist? Je bent ook ondernemer!

Winnaars van de Olympiade. De wetenschappers van de toekomst.

Gisteren mailde een contactpersoon bij het ministerie van OCW: ‘Ik zat klaar om je te bellen, maar werd op mijn vingers getikt. Je zit niet in het raamcontract dat we sinds begin dit jaar moeten gebruiken en ga dus gedwongen met een fotograaf in zee die wel op die lijst staat.’
Op dat moment besefte ik ineens dat ik dit jaar weinig foto-opdrachten voor overheidsinstanties heb gedaan. Wel een paar, dus waarschijnlijk is het systeem (nog) niet waterdicht.

Onderzoek
Ook herinnerde ik me een bijeenkomst van de NVJ/NVF, waar een onderzoek werd gepresenteerd over tarieven, auteursrechten, onderhandelingen en toekomstverwachtingen voor freelance journalisten, schrijvers en fotografen.
Dankzij de cijfers die tijdens die bijeenkomst gepresenteerd werden, begreep ik waarom veel van mijn offertes niet tot opdrachten leiden. De gemiddelde tarieven zijn in vijf jaar tijd met ongeveer 40% gedaald, terwijl ik daar nooit in mee ben gegaan. Inflatie heb ik die vijf jaar niet meegerekend, dus ging ik er sowieso al op achteruit.

Ondernemer
Tijdens die bijeenkomst viel me op dat er weinig journalisten en fotografen aanwezig waren die óók als ondernemer denken. Terwijl ze dat meestal wel zijn.
Al snel werden de schuldigen van de dalende tarieven aangewezen: de uitgevers die de tarieven bepalen en freelancers onder druk zetten, amateurs die voor weinig of gratis werken en wat doet ‘de politiek’? En de NVJ?
Niemand die er aan dacht om naar zichzelf te kijken. Je bepaalt als ondernemer toch zelf voor welk tarief je wil werken?

Aanbesteding
Vlak voordat ik wilde reageren kreeg een jonge vrouw de microfoon. Zij was fotografe en confronteerde de kamerleden die bij het debat aanwezig waren met het feit dat óók de overheid misbruik maakt van freelancers.
Ze vertelde over een contract dat ze had getekend. Ze had meegedaan met een aanbesteding van de Rijksoverheid voor fotografie voor diverse ministeries, maar was het niet eens met de voorwaarden en vroeg zich af wat de kamerleden daar aan konden doen.
‘Maar je hebt wel getekend?’, vroeg D’66 kamerlid Kees Verhoeven. ‘Ja, anders zou ik geen opdrachten meer krijgen..’
Verhoeven was even stil. Misschien dacht hij net als ik: ‘Onderhandelen doe je toch niet nadat je al getekend hebt?’, maar hij beloofde kamervragen te stellen en heeft dat inmiddels ook gedaan.

Dalende tarieven en slechte voorwaarden
Na afloop van de bijeenkomst sprak ik de fotografe nog. Ik begrijp haar wel. Een groot deel van haar omzet kwam van de Rijksoverheid en ze had het gevoel dat ze met de rug tegen de muur stond. Toch vind ik het jammer dat ze een contract tekende waar ze eigenlijk niet achter staat, want dat is de reden dat de tarieven dalen en de voorwaarden verslechteren.
De enige manier om dat tegen te gaan is om met zijn allen de rug recht te houden en niet akkoord te gaan met lage tarieven en slechte voorwaarden. Kortom: we doen het onszelf aan.
Wijzen naar de NVJ/NVF of de politiek heeft geen zin. We zijn ondernemer en het wordt tijd dat we beseffen dat we zelf verantwoordelijk zijn voor onze omzet. De NVJ/NVF kan alleen adviseren. Het is niet toegestaan prijsafspraken te maken.

Eigen schuld
Voor mij was de Rijksoverheid geen hele grote opdrachtgever, maar door deze aanbesteding zal ik toch ongeveer
€ 5000 per jaar mislopen. Dat is jammer, maar mijn eigen schuld. Had ik maar op moeten letten, want ik wist van geen aanbesteding. Daarnaast weet ik ook niet zeker of ik wel had meegedaan. Dat zou afhankelijk zijn van de voorwaarden in het contract. Mijn ervaring met freelance-contracten is niet best, meestal wordt er veel geëist, maar weinig geboden.

Keuze
Hoe dan ook: de opdracht van het Ministerie van OCW gaat niet door. Dat vind ik jammer. Het is een onderwerp dat ik ieder jaar in beeld bracht: de huldiging van de winnaars van de nationale Olympiades. Dat deed ik inmiddels 14 jaar en het voelde als een traditie. Naast dat het een goede opdracht was, vond ik het ook leuk. Ieder jaar die slimme scholieren fotograferen die, vaak door hun ouders in hun netste kleren gehesen, ietwat verlegen of verveeld hun prijs in ontvangst nemen en de vragen van de staatssecretaris of minister van onderwijs beantwoorden.
Misschien wordt de opdracht nu uitgevoerd door de fotografe die dat tegen voorwaarden doet waar ze het niet mee eens is, maar dat is haar keuze.

Verkopen
Zelf neig ik er steeds meer naar om werk rechtstreeks te verkopen aan geïnteresseerden. Niet meer via grote uitgevers, niet meer via stockbureaus. ‘Cut out the middleman’, want daar blijft de meeste winst hangen. Foto’s verkoop ik rechtstreeks via mijn website en artikelen verkoop ik nu ook los aan geïnteresseerden.
Het is allemaal nog redelijk experimenteel, maar ik vind het wel leuk: sinds kort kan iedereen tegen betaling artikelen van mijn hand lezen via The Post Online Magazine en via Blendle.
Twee artikelen van mij zijn daar nu te lezen: een spectaculaire reportage over een van de grootste gevangenissen in de VS, waar gedetineerden meedoen aan de jaarlijkse Rodeo en een reportage over de strijd tussen professionele voetbalfotografen en amateurs.

Zo word ik eigenlijk ook een beetje marktkoopman:

‘EEN REPORTAGE IN DE MORGEN IS EEN DAG ZONDER ZORGEN!’

Dus als jullie allemaal de reportages willen lezen en daar € 0,28 per stuk voor over hebben, maken jullie misschien mijn door de aanbesteding gemiste omzet wel goed.
Als dat lukt, verloot ik een foto-afdruk van ongeveer A4 formaat, naar keuze: http://www.gerritdeheus.com

‘WIE MAAKT ME LOS?!’